Geen fossiele energie voor de sierteelt

De afgelopen 15 jaar investeerde Glastuinbouw Nederland honderden miljoenen euro’s in energiebesparing en duurzaamheid. De sector loopt voorop in de ontwikkeling en het gebruik van aard- en restwarmte; is initiator en aanjager van de aanleg van warmtenetten en zet in op duurzame alternatieven als CO2-hergebruik en LED-verlichting. In 2040 moet de status van klimaatneutraal zijn bereikt.

Zo staat het in het Investeringsplan wat Glastuinbouw Nederland 22 april overhandigde aan Tweede Kamerleden Pieter Grinwis (ChristenUnie) en Peter Valstar (VVD).
Omdat oorlog en gas niet mogen resulteren in het overboord gooien van een hele sector ziet Glastuinbouw Nederland in de huidige crisis juist de mogelijkheid om de energietransitie te versnellen. Zij wijst daarbij op haar track record die als garantie moet dienen voor een schonere toekomst. Maar die kan alleen samen met de overheid en de nodige beleidsaanpassingen gerealiseerd worden.

Drie pijlers

Het Investeringsplan Energietransitie Glastuinbouw rust op drie pijlers:
1- In de kern gezonde tuinbouwbedrijven overeind houden en versneld verduurzamen.
2- Bestaande duurzaamheidsprojecten in stand houden.
3- Nieuwe duurzaamheidsprojecten in sneltreinvaart ontwikkelen.

Op de korte termijn zijn de volgende maatregelen gewenst: uitbreiden Borgstelling Landbouwregeling; bijstellen SDE-++-regeling; verruimen subsidieplafond conform EU-mogelijkheden; maatwerkaanpak voor versnellen regionale projecten; bijstellen van de Innovatiebox; optimaliseren Mijnbouwwet; realiseren voldoende externe CO2-bronnen voor gewasteelt.

Geld

In het investeringsplan - een kleurenbrochure van 5 A4-tjes- geen woord over geld. Het bevat wel een lijst met gasbesparingen, die binnen 5 jaar kunnen oplopen naar jaarlijks ruim 900 miljoen kuub aardgas. Vergelijkbaar met het jaarverbruik van 750.000 huishoudens en een vermindering van CO2-uitstoot van jaarlijks 1,6 megaton.
Ook wordt stilgestaan bij het maatschappelijk belang van de glastuinbouw. Haar bijdrage aan een duurzame, gezonde en gelukkige maatschappij; geconcretiseerd in de garantie van voedselzekerheid en een rijk gevarieerd aanbod aan groente, fruit, bloemen en planten. Producten die elke dag weer van grote betekenis zijn voor vele miljoenen consumenten in Europa.
En behalve het feit dat glastuinbouw een belangrijke schakel is in de elektriciteitsvoorziening van ons land door de productie van elektriciteit met WKK’s (warmtekrachtkoppeling) is haar economisch belang groot. De exportwaarde van groenten & fruit en bloemen & planten is 9,2 miljard euro. Met ruim 3.100 professionele bedrijven is de glastuinbouw na Schiphol en de Rotterdamse haven de derde mainport.

Basis wankelt

Maar, zo waarschuwde de voorzitter van Glastuinbouw Nederland al eerder, die basis wankelt. Hoge energieprijzen zetten het voortbestaan van 40% van de bedrijven binnen een half jaar op het spel. En daarmee het hele tuinbouwcluster. “Onze positie en positieve bijdragen aan de maatschappij zijn niet onaantastbaar”, zegt Adri Bom-Lenstra.

Kamerbrief

Op de dag dat het investeringsplan werd overhandigd, ontving de Tweede Kamer een brief van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, mede namens de minister voor Klimaat & Energie en de staatsecretaris van Fiscaliteit & Belastingdienst. Hierin staat onder andere dat de sector glastuinbouw sinds 2017 niet genoeg CO2-reductie realiseert en dat ambities voor reductie in 2030 onrealistisch hoog zijn. Doel Klimaatneutraal 2040 vereist nieuwe middelen.
Minister Staghouwer: “Om ervoor te zorgen dat klimaatdoelen in de toekomst gehaald gaan worden, is het van belang dat het huidige CO2-sectorsysteem vervangen wordt door een effectief, borgend beprijzingsinstrument.”

De uitstoter betaalt

Daarmee wordt bedoeld dat de overheid overstapt op het principe: de uitstoter betaalt. Te introduceren 1 januari 2025. Een individueel systeem waarbij de tuinder geprikkeld wordt om energiezuinig te produceren. Het streven is om de hoogte van de heffing, en daarmee de prijs voor broeikasgasuitstoot, langjarig en vooraf duidelijk te maken, zodat de tuinder deze kan betrekken in de investeringsbeslissing.

Hogere energiebelasting

Vanaf 1 januari 2025 wordt ook de energiebelasting voor de glastuinbouw gelijk getrokken aan de overige sectoren in Nederland, door het afschaffen van het verlaagd tarief voor de glastuinbouw. Daarnaast zijn in het Coalitieakkoord maatregelen afgesproken die in bredere zin hun effect hebben op de glastuinbouw: de afname in degressiviteit van de energiebelasting (groot- en kleinverbruikers meer gelijk behandelen), verhoging van de tarieven op gas en verlaging tarieven op elektriciteit en het verlagen van ODE-tarieven in 2e en 3e schijf elektriciteit per 2023.
Gelijktijdig  stimuleert en ondersteunt de overheid met subsidies en aanleg infrastructuur voor warmte, elektriciteit en externe co2.

De sierteelt

Minister Staghouwer verwijst nadrukkelijk naar de motie Grinwis/Valstar, (zie afbeelding onder dit artikel) (Kamerstuk 27428, nr. 384, 8 maart 2022), die de regering verzoekt met de glastuinbouw en de banken tot een gezamenlijke crisisaanpak te komen, het zogenoemde Samenhangend pakket.
Maar wat betekenen het investeringsplan en de motie Grinwis/Valstar voor de sierteelt? De focus van Grinswis en Valstar ligt niet op de productie van bloemen en planten, maar op voedselzekerheid. Zij pleiten voor het het wegnemen van belemmeringen in Europese regelgeving en het ondersteunen van omschakeling van sierteelt naar groenteteelt en het bevorderen van de ombouw van bloemenkassen naar groentekassen.
Dat maakt de waarschuwing van minister Staghouwer aan de sector nog pregnanter voor de tuinders van bloemen en planten. “De sector zal zelf forse investeringen moeten doen om de energietransitie te realiseren. Het is reëel te veronderstellen dat niet alle bedrijven de mogelijkheid hebben om tegen acceptabele kosten af te schakelen van aardgas. De benodigde investeringen zullen door sommige bedrijven niet terugverdiend kunnen worden. Anderen zullen kiezen voor diversificatie of hun bedrijf anders inrichten. Het hoort bij een transitie - en bij ondernemerschap - om hier op in te spelen. Ik wil daarbij níet sturen op welke gewassen wel of niet geteeld worden. Het is aan de overheid om kaders te stellen. Het is aan de ondernemer om daarbinnen keuzes te maken in zijn bedrijfsvoering mede afhankelijk van de markt, de ketenpartijen en de consument.”

De sierteelt zit in een penibel parket. Als het aan Tweede Kamerlid Laura Bromet ligt wordt het lot bezegeld, zie afbeelding boven en onder dit artikel, Kamerstuk 35 925 XIV, nr.140, 19 april 2022.

Walter Landesbergen

De glastuinbouw verbruikt op jaarbasis 3,3 miljard kuub aardgas. Daarvan is 2,4 miljard kuub gerelateerd aan de teelt van groenten, fruit, bloemen en planten. En 0,9 miljard kuub gerelateerd aan elektriciteitsproductie.