Bom-Lemstra: “Hele topsector dreigt onderuit te gaan”

Op vrijdag 21 januari jl. overhandigde Adri Bom-Lemstra, voorzitter van zowel Glastuinbouw Nederland als Greenports Nederland, een brandbrief aan minister Staghouwer van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit en aan minister Jetten voor Klimaat en Energie. De brief was mede ondertekend door Royal FloraHolland. Toen al sloeg de sector alarm.

Door de Bloemenkrant & Royal FloraHolland

De week na Valentijn publiceerde de Bloemenkrant een column van Steven van Schilfgaarde, CEO van Royal FloraHolland, met de kop Energiecrisis. Niemand zag op dat moment aankomen dat de vooruitzichten voor de sierteelt zo sterk zouden verslechteren. Het drama in de Oekraïne heeft onvoorstelbaar veel impact.

Adri Bom-Lemstra en Stefanie Miltenburg, manager Public Affairs RFH, laten hierover hun licht schijnen.

‘Dit is ongekend’

In een interview met het Financieele Dagblad (20 maart 2022) meldde de voorzitter van Glastuinbouw Nederland dat circa 40 procent van de Nederlandse glastuinders in sierteelt of groente en fruit binnen een halfjaar in de liquiditeitsproblemen komt“.
Aan het eind van vorig jaar gaf 1 op de 5 kwekers aan dat ze het bij een aanhoudende hoge gasprijs het niet gaan redden vanwege de snel oplopende kosten”, vertelt Adri Bom-Lemstra.
“In enkele maanden tijd is er sprake van een verdubbeling. Dit is ongekend. We hebben het hier over familiebedrijven die van vader op zoon of moeder op dochter zijn overgegaan en dus een lange historie hebben”.
Stefanie Miltenburg: “De energiekosten waren niet alleen ongekend hoog, in maart was de prijsvorming in de sierteelt door afgenomen vraag in binnen- en buitenland veel minder. Dat betekent dus voor veel kwekers dubbel slecht nieuws”.

energiekosten en prijsvorming: dubbel slecht nieuws

Energietransitie

Adri Bom-Lemstra: “Glastuinbouwondernemers moeten onder ogen zien dat de energieprijzen vermoedelijk gedurende een lange periode hoog zullen blijven. Om als glastuinbouw concurrerend te blijven, moeten zij de omslag maken van fossiele energiebronnen naar duurzame alternatieven. Naast zon en wind, kan gedacht worden aan toepassing van LED-verlichting, geothermie en het gebruik van restwarmte van industrie. Dat we als glastuinbouw van het gas af moeten en willen, staat eigenlijk niet ter discussie. Het gaat om de ‘hoe’ vraag”. 

Royal FloraHolland participeert nu al in het geothermie project Trias Westland. Stefanie Miltenburg: “Daar zijn momenteel twee putten in bedrijf, waarbij water op 2,3 kilometer diepte wordt verwarmd. Naast bedrijven die zo hun kassen verwarmen is ook de fustwasserij van RFH daarop aangesloten”.
Energietransitie is dus niet alleen maar toekomstmuziek, maar op dit moment op tal van plaatsen gaande. Adri Bom-Lemstra: “De Nederlandse glastuinbouw is heel innovatief. We zijn niet voor niets een topsector. In de gesprekken met het kabinet gaat het enerzijds om het aanbod van de glastuinbouw in het kader van de verduurzaming van het energiegebruik en anderzijds om de steun die daarbij nodig is van de overheid om dit mogelijk te maken. Vanwege de enorme diversiteit is het een flinke klus om dit goed in beeld te brengen. Het vraagt ook om veel expertise. Dit doen we dan ook in nauwe samenwerking met diverse organisaties in het tuinbouwcluster”.

Samenwerking

Glastuinbouw Nederland en Royal FloraHolland zijn slechts twee van de deelnemers in het Crisisteam dat is ingesteld naar aanleiding van de Oekraïnecrisis. Andere deelnemers zijn onder meer GroentenFruit Huis, KAVB, AVAG, LTO Nederland, Royal Anthos, VGB, de Rabobank en het Ministerie van LNV. Greenports Nederland coördineert.
Het tuinbouwcluster werkt dus in de volle breedte samen om te werken aan oplossingen. Er is sprake van een groot gezamenlijk belang. “Als we niet snel aan oplossingen kunnen werken, gaat dit consequenties hebben in de hele keten, van kennisinstituten als in Wageningen tot en met zaadbedrijven, handelsbedrijven en de logistiek. Dan dreigt de hele topsector onderuit te gaan”, waarschuwt de voorzitter van Glastuinbouw Nederland.

elke kweker heeft eigen verhaal

Royal FloraHolland

Royal FloraHolland heeft net een serie ledensessies achter de rug. De hoge energieprijzen waren daar een terugkerend thema. Stefanie Miltenburg: “Elke kweker heeft zijn of haar eigen verhaal. Het probleem is voor elk soort teelt weer anders. Ook de opties om te verduurzamen zijn sterk verschillend. Geothermie bijvoorbeeld is niet voor iedere kweker weggelegd. Uiteindelijk zijn het de kwekers die zelf de afweging moeten maken welke oplossing het beste is en of het bedrijfsmatig haalbaar is. We merken ook dat er veel kwekers zijn die overwegen om te switchen naar een andere, minder energie-intensieve, teelt”.
Het zijn dilemma’s waar kwekers op dit moment mee worden geconfronteerd. Elke keuze heeft grote impact op de bedrijfsvoering. Vragen die kwekers zich stellen gaan over het al dan niet jaarrond telen van producten of bij het overstappen op andere teelt, welke handelsstromen daar dan bij passen. Het zal bij menig kweker voor de nodige hoofdbrekens zorgen.
Stefanie Miltenburg: “Wij adviseren kwekers om niet over een nacht ijs te gaan. Laat je goed adviseren, maak gebruik van de kennis van andere kwekers of informeer via ons Klantcontactcenter bij onze afdeling Kwekersdiensten”.

Gelijk speelveld

De tuinbouw kenmerkt zich door echt ondernemerschap. Daarom is Nederland heel succesvol, zowel in de sierteelt als in de voedingstuinbouw. Stefanie Miltenburg: “We zijn wereldwijd de grootste exporteur van bloemen en planten. De sierteelt verdient veel geld voor de BV Nederland. Dat lijkt niet iedereen te beseffen. Anders valt niet te verklaren dat er soms wordt geroepen dat we maar beter kunnen stoppen met de bloementeelt in Nederland. De glastuinbouw is al langer aan het verduurzamen. Dat het zo snel zo urgent zou worden heeft niemand zien aankomen. Kwekers kunnen geen ijzer met handen breken. Verduurzamen betekent investeren. De sector wil dat doen in lijn met de ambities van het kabinet. Als Glastuinbouw vragen we het kabinet om ons daarvoor de ruimte te geven”.
Meer nog dan de Sierteelt heeft de voedingstuinbouw te maken met concurrentie uit landen om ons heen. Het tuinbouwcluster vraagt het kabinet zorg te dragen voor een gelijk speelveld voor iedereen.

Adri Bom-Lemstra: “Er zijn landen waar de energieprijs wordt gemaximeerd of waar ondernemers worden gecompenseerd. Dat leidt tot oneerlijke concurrentie binnen Europa. Ik vind dat het kabinet daar in hun afwegingen rekening mee moet houden. Nogmaals, we vragen niet om steun om gaten te dichten, maar om ondernemers in staat te stellen stappen te zetten in de transitie naar duurzame vormen van energie”.
Bijkomend probleem is dat de banken geen mogelijkheden zien om tuinders een helpende hand te bieden en niet langer borg willen staan voor de energiecontracten van kwekers.
Met zowel de ministers Jetten en Staghouwer als met hun ambtenaren is de afgelopen periode veel overleg gevoerd. De verwachting is dat eind april duidelijkheid komt over de maatregelen die het kabinet voor ogen heeft. Tot die tijd is het hopen op goed weer om voor glastuinbouwondernemers voor wat lucht te zorgen.”

Gasverbruik glastuinbouw

De glastuinbouw verbruikt op jaarbasis 3,3 miljard kuub aardgas. Daarvan is 2,4 miljard kuub gerelateerd aan de teelt van groenten, fruit, bloemen en planten. En 0,9 miljard kuub gerelateerd aan elektriciteitsproductie.
Die stroom komt uit WKK’s (warmtekrachtkoppeling), waarbij de glastuinbouw verstandig met energie omgaat: vrijkomende warmte en CO2 worden nuttig gebruikt in de kas.
Met die WKK’s is de glastuinbouw overigens een belangrijke schakel in de elektriciteitsvoorziening van ons land. WKK’s zijn snel uit en aan te zetten en vullen goed aan op sterk wisselende en niet te plannen stroomproductie van windmolens en zonnepanelen. Dit helpt netbeheerders het stroomnet in balans te houden.
Een gemiddeld huishouden verbruikt circa 1.200 kuub gas per jaar. De 2,4 miljard kuub is dus te vergelijken met twee miljoen huishoudens.

Glastuinbouw Nederland
-Nederland telt een glastuinbouwoppervlakte van ruim 8.000 hectare. Dit zijn wel 16.000 voetbalvelden.
-Ruim 3.000 professionele glastuinbouwbedrijven zijn er in Nederland.
-De Nederlandse glastuinbouw telt een exportwaarde van € 9,2 miljard.