Een plek waar tuinbouwgeschiedenis wordt geschreven...

Op dit moment wordt de 2SaveEnergy kas verbouwd tot een klimaat- en risicobestendige kas. Deze kas is gebouwd in 2016 op de fundamenten van de Sunergykas. De Sunergykas was de kas waar Het Nieuwe Telen (HNT) is geboren, een kas zonder luchtramen welke gebruik maakte van bestaande technieken waar onderzoekers helemaal opnieuw moesten leren telen. 

Het Nieuwe Telen is iets wat inmiddels wel bij elke teler goed tussen de oren zit door de enorme energiebesparing, die te halen is, maar door het veel betere inzicht in de processen die in een kas afspelen (het balans denken). 

De 2SaveEnergy-kas is vervolgens gebouwd met als doel om een volgende stap te zetten in het nog verder terug dringen van het energiegebruik, dit met behoud van kwaliteit en productie. Het is een hoog isolerende kas geworden welke is gerealiseerd door een consortium van bedrijven. Het meest bijzondere aan deze kas is denk ik wel dat deze was voorzien van een laag helder glas met een dubbelzijdige anti reflectiecoating en een onderlaag van hoogwaardige diffuse F-clean film. Het effect is een goede isolatie, bijna net zo goed als van dubbel glas, maar dan veel lichter. Verder was de kas ingericht volgens de principes van HNT. Om het warmteverlies tegen te gaan was de kas verder uitgerust met 2 schermdoekinstallaties, een installatie voorzien van een dubbel aluminiumdoek en een installatie met een transparant doek. Een andere belangrijke voorzienig was het plaatsen van een warmtepomp waarmee koude kon worden geproduceerd om zo nodig de kaslucht te kunnen ontvochtigen via condensatie. De warmte van de warmtepomp die niet nodig was om de gedroogde lucht weer op kastemperatuur te brengen, werd in het buisrailnet gestopt.

Warmtepomp
Bij tomaat was de energie-input voor ketel en warmtepomp ongeveer 12 m3/m2 aan aardgasequivalenten. Daarnaast is minder CO2 gedoseerd dan wat in de praktijk gebeurt, de achterliggende gedachte hierbij was dat in een glastuinbouw zonder fossiele brandstoffen, de beschikbaarheid van CO2 minder vanzelfsprekend is. De doseercapaciteit van CO2 was ingesteld op maximaal 175 kg/uur/ha, niet heel laag, maar wel veel lager dan wat normaal gebruikt wordt. Sneeuw was één van de onderwerpen waar ik als verantwoordelijke voor de kasfaciliteiten heel nieuwsgierig naar was. Pas na twee en een half jaar nadat we de kas in gebruik hadden genomen, hebben we de eerste keer een goede mogelijkheid gehad om het afsmelten van de sneeuw te testen. Hiervoor was een door zijn eenvoud een ingenieuze oplossing voorbedacht. Via een gootverwarming kaslucht in de spouw tussen het folie en het glas te blazen bleek het systeem te doen wat ervan verwacht werd.

Anthurium
In deze kas hebben we verschillende gewassen geteeld naast tomaat ook komkommer en paprika. Natuurlijk was het wennen en ging het niet allemaal vanzelf en moesten we steeds weer opnieuw leren telen. Bij al deze gewassen is wel gebleken dat er grote besparingen zijn te behalen ten opzichte van de praktijk te behalen zonder dat dit negatieve effecten op de productie en kwaliteit had. Als onderzoeksbedrijf wilden we ook wel eens een sierteelt gewas telen in deze kas. Uiteindelijk is de keus gevallen op snij-Anthurium. Ook hier hebben we weer opnieuw moeten leren telen. Zo hebben wij veel meer PAR-licht toegelaten dan in de praktijk normaal was. Het positieve effect van kortere planten is dat gedrongen planten minder snel omvallen. Verder hebben de planten zeker niet voorzichtig geteeld en de randen flink opgezocht. Hierdoor kregen wij meer zijscheuten en daardoor een hogere productie dan in de praktijk. Nu is te veel zijscheuten ook weer niet goed, immers dit genereert extra werk door het wegbreken.

Klimaatneutraal
Een van de belangrijkste doelstellingen bij het project met Anthurium was klimaatneutraal telen. Dit is gehaald door maximale isolatie (een dubbel kasdek bestaande uit glas en F-clean folie, een dubbel gealuminiseerd doek en een transparant energiedoek. Daarnaast is er een schaduwdoek gecombineerd op één dradenbed aangebracht. Met de actieve ontvochtigingsinstallatie (de warmtepomp) is in de zomerwarmte uit de kas geoogst zodra de kaslucht temperatuur boven de 23^oC kwam. Deze warmte is vervolgens opgeslagen in een aquifer (omdat wij op het proefbedrijf in Bleiswijk niet beschikken over een ondergrondse warmte en koude bronnen is dit proces gesimuleerd). Hoewel de definitieve resultaten nog moeten worden uitgewerkt, omdat het project nog maar net is afgerond, kunnen we toch we concluderen dat er vrijwel klimaatneutraal geteeld kan worden De geoogste warmte was vrijwel vergelijkbaar met de warmtevraag. Zelf denk ik dat de 2SaveEnergy-kas een heel mooi kasconcept is welke we zeker in de praktijk terug gaan zien als er weer in Nederland nieuwe kassen gebouwd worden.

Innovatieprogramma
Het programma Kas als Energiebron is het innovatieprogramma dat energiebesparing en het gebruik van duurzame energie in de glastuinbouw stimuleert. Glastuinbouw Nederland en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit trekken hierin samen op. Het proefbedrijf van de business unit Glastuinbouw van WUR beschikt over het Innovatie en Demonstratie Centrum Kas Als Energiebron. Dit IDC is tot nu toe een katalysator voor technologische innovaties geweest waarbij de focus ligt op demonstreren van kasconcepten, technieken en ontwikkelingen gericht op het terugdringen van het fossiele energiegebruik.

Het IDC Kas als Energiebron in Bleiswijk is een plek waar tuinbouwgeschiedenis wordt geschreven. 

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw