Nederland staat voor grote opgaven

De lidstaten van de Verenigde Naties ondertekenden in 2015 het Klimaatakkoord van Parijs. Hiermee hebben zij de opdracht op zich genomen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C (en maximaal 2°C) ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Als we niets doen dan wordt de grens van 1,5°C opwarming al in 2030 bereikt en kan de mondiale temperatuur eind van de eeuw met 3,2 tot 5,4°C zijn toegenomen.

Bij deze temperatuur stijgt de zeespiegel nog deze eeuw wereldwijd met 61 tot 110 centimeter, om in de eeuw daarna zelfs met enkele meters te stijgen. Ik lees dit alles in een rapport “Een natuurlijkere toekomst voor Nederland in 2110”. 

Ruimtelijk herinrichting

Als we terugkijken naar de zomer kunnen we niet zeggen dat er niets aan de hand is. Het ene hitte record na het andere werd verbroken. Nederland staat voor grote opgaven: de energietransitie, verduurzaming van de land- en tuinbouw, herstel van de biodiversiteit, verstedelijking en klimaatadaptatie. Deze opgaven hebben gevolgen voor de ruimtelijke inrichting van ons land. Het is onvermijdelijk dat Nederland er over honderd jaar anders uit zal zien. Grote veranderingen zijn nodig om opgewassen te zijn tegen een stijgende zeespiegel, een dalende bodem, perioden van extreem weer, een toenemende vraag naar voedselproductie en een noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Veel landen houden zich niet aan de afspraken. De harde realiteit is dat het gebruik van fossiele brandstoffen en de uitstoot van broeikasgassen niet afneemt, maar juist toeneemt (Energy Outlook 2018, UNEP Emission Gap Report 2018). Daarnaast heeft een groot internationaal onderzoek de wereld in 2019 wakker geschud en laten zien dat het slecht gaat met de biodiversiteit. (IPBES: Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten, mei 2019)

Energieneutraal

Om het tij te keren moeten alle landen inzetten op een natuur-inclusieve samenleving en samen verregaande maatregelen nemen om uiterlijk in 2050 energieneutraal te zijn. Tegelijkertijd moeten zij zich aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en de achteruitgang van de biodiversiteit keren en herstellen. Nederland heeft zich altijd goed kunnen aanpassen aan het klimaat, maar de toename van de uitstoot van broeikasgassen en de opwarming van de aarde door menselijk handelen zijn ongekend. De stijgende zeespiegel, grotere kans op weersextremen en oplopende temperatuur bedreigen de economie en het welzijn in ons land. Dit zet ons voor uitdagingen die we niet eerder hebben gezien. We moeten ons sterk maken voor mitigatie en adaptatie. Mitigatie is de term die wordt gebruikt in het klimaatbeleid voor maatregelen die beogen emissies van de broeikasgassen kooldioxide (CO2), methaan (CH4), lachgas (N2O) en een aantal fluorverbindingen (HFK`s, PFK`s en SF6) te verminderen. Dus we moeten broeikasgasemissies terugdringen en aanpassingen realiseren om de gevolgen van de klimaatverandering het hoofd te bieden. 

Klimaatverandering

We staan voor enorme opgaven. Door klimaatverandering gaat de ruimtelijke inrichting in ons land steeds meer knellen. We worden geconfronteerd met wateroverlast door extreme regenbuien, droogte en warmtestress door hittegolven, en een daling van veenbodems. De zeespiegelstijging vergroot het risico op overstromingen en opwellend water en leidt tot toenemende verzilting van het kustgebied. De infrastructuur die ons land hiertegen beschermt vereist dringende aanpassingen. Tegelijkertijd moet er meer ruimte komen voor alternatieve energiewinning en is de noodzaak voor duurzame huisvesting groot. Herstel van de biodiversiteit in Nederland vergt een drastische ingreep in de intensieve landbouw, een nieuw perspectief op verstedelijking en ruimtelijke inrichting, en een slimmer, efficiënter en duurzamer gebruik van water. 

Opgave
In plaats van fossiele energie moeten we naar duurzame bronnen zoals zonne- en windenergie, aardwarmte en energie uit andere duurzame bronnen. De locaties voor het winnen van deze hernieuwbare energie moeten met zorg gekozen. Nederland heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot de tweede agrarische exportnatie ter wereld. Maar om aan de milieu- en klimaatafspraken én de toenemende vraag naar voedsel en andere agrarische producten en grondstoffen te voldoen, is een drastische koerswijziging nodig. Hergebruik van producten en terugwinning van grondstoffen zijn van groot belang voor een duurzame toekomst. Afval wordt de nieuwe grondstof. Door bioraffinage kunnen onder meer eiwitten, suikers en vetten worden teruggewonnen uit biomassa voor de productie van Biobased materialen, chemicaliën en brandstoffen. Voor wat betreft de Glastuinbouw lopen er een aantal onderzoeksprojecten om aan de opgave waar we voor staan te kunnen voldoen.

En zegt u nu nooit meer tegen mij waarom moeten wij altijd vooroplopen, waarom moeten wij altijd het beste jongetje van de klas zijn. Ik verzeker u als we niet doen hebben we straks geen klassen meer. 

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw