Een weerbare kas

De hevige stormen van de afgelopen jaren hebben mij aan het denken gezet.

Vragen die bij mij opkomen zijn, waarom in de kassenbouw met zoveel verschillende maatvoeringen aan glas en kasdekken wordt gewerkt? Zou het niet veel verstandiger zijn om te komen tot een vergaande standaardisatie in kasdekken en glasmaten? Reparaties na een calamiteit zouden dan veel sneller kunnen worden uitgevoerd. Als we ooit zover komen is het herbeglazen een stuk éénvoudiger en het beglazen veel makkelijker te automatiseren. Los van het feit dat het sneller gaat en glasvoorraden niet de beperkende factor meer hoeft te zijn, immers een noodvoorraad zou je ergens centraal kunnen stallen, zou het ook een enorm effect kunnen hebben op de kosten. Maar standaardisatie in de kassenbouw zal denk ik met zo veel kassenbouwers, die zich allemaal willen onderscheiden in de markt een lastige zo niet onhaalbaar zijn.
 

Dun en sterk
We moeten denk ik een heel andere richting op denken. Misschien ligt de oplossing wel in het feit om onze kasdekken sterker te maken door het ontwikkelen van zeer sterke glasplaten. Door Wageningen UR Glastuinbouw is hiernaar een studie gedaan in opdracht van het ministerie van LNV, LTO Glaskracht (in het kader van het programma Kas als Energiebron) , AGC Glass Europe, Boal en Glascom.
In deze studie is de haalbaarheid van de toepassing van flexibele dunne glazen in kassen onderzocht. Met de ontwikkeling van dunne, maar zeer sterke glasplaten zoals bijv. voor mobiele telefoons ontstaan nieuwe mogelijkheden voor nieuwe kasdekvormen en nieuwe mogelijkheden om deze in meerlaagse beglazing toe te passen als hoog isolerend kasdek. Flexibel dun glas is een gehard glas. Terwijl standaard gehard glas een thermisch proces doorloopt, gaat het hier om een chemisch proces, waardoor het glas veel sterker wordt, waardoor de mogelijkheid ontstaat het dunner te maken en te buigen.
Door het toevoegen van nanocoatings kan de reflectie verminderd en de lichttransmissie verhoogd worden. Zo kunnen meerlaagse kasdekken worden gemaakt met als resultaat een hogere lichttransmissie dan nu beschikbare meerlaagse polycarbonaat kanaalplaten (PC), maar ook een hogere transmissie dan nu gebruikt dubbel isolatieglas. De studie laat zien dat dit tot 20% additionele energiebesparing gebaseerd op warmte leidt bij Phalaenopsis. Dunne glazen zijn bijzonder sterk en kunnen ook in gebogen vorm worden toegepast. Hierdoor worden nieuwe kasdekvormen met glas mogelijk. Vooral het lage gewicht biedt hier voordelen.
 

Klimaatneutraal kasproductiesysteem
Belangrijke mechanische aspecten en bottlenecks hiervoor zijn middels deze studie in kaart gebracht. Door beperkingen in beschikbare afmetingen en hoge prijzen zal de toepassing van dunnen glazen in kassen verder weg in de toekomst liggen. Uit eerdere studies in het kader van het programma Kas als Energiebron, en in het bijzonder eerder uit onderzoek in de VenLowEnergy kas, is gebleken dat met een dubbel kasdek met additionele schermen meer dan 50% energie kan worden bespaard in groenteteelten vergeleken met de gangbare praktijk.
Bij de op hoge temperaturen geteelde sierteeltgewassen wordt kasisolatie vaak gerealiseerd door gebruik van meerdere schermen en gebruik van meerlaagse polycarbonaat platen (PC) met een zeer lage lichtdoorlatendheid van ca. 60%. In het verleden werd als alternatief meerlaagse polymethylmethacrylaat platen (PMMA, acrylaat) gebruikt, welke een hogere transmissie hebben maar i.v.m. brandveiligheid niet meer verzekerd kunnen worden. Alternatieve oplossingen zijn daarom nodig. Een zeer hoge isolatiewaarde van het kasdek samen met energiezuinige teeltmethodes maakt het ontwerp van een klimaatneutraal kasproductiesysteem voor onbelichte teelten mogelijk.

Nieuwe technieken
Met de ontwikkeling van dunne maar zeer sterke glasplaten voor mobiele telefoons ontstaan nieuwe mogelijkheden voor nieuwe kasontwerpen en mogelijkheden om deze in meerlaagse vormen toe te passen als hoog isolerend kasdek. Dunne glazen hebben een verminderde absorptie van licht. Door het toevoegen van coatings een verminderde reflectie en verhoogde lichttransmissie kunnen ze naar verwachting in drie of meer lagen worden toegepast als kasdek met als resultaat een beduidend hogere lichttransmissie dan nu beschikbare meerlaagse PC platen, maar ook een hogere transmissie dan nu incidenteel gebruikt dubbel isolatieglas.
Met nieuwe technieken kan ook een diffuse coating met een goed lichtverstrooiingspatroon worden aangebracht. Door deze aan de binnenkant te leggen van een glaspakket, ontstaat er geen verhoogd risico op vervuiling. In geval van enkellaagse coatings kunnen deze aan de binnenzijden worden aangebracht waardoor ze minder slijtgevoelig zijn. Dunne glazen zijn, door de combinatie van de kleine dikte en hoge sterkte, zeer buigzaam en kunnen daarom ook in gebogen vorm worden toegepast. Hierdoor worden nieuwe kasdekvormen met glas mogelijk. Ze zijn licht in gewicht, waardoor de kasconstructie niet zwaarder hoeft te worden en nieuwe ontwerpen mogelijk zijn. Qua kosten is te verwachten dat er minder glasmateriaal nodig is, het chemisch hardingsproces op termijn vergelijkbaar is met het traditionele harden en kosten voor coatings of diffuus behandelingen ook vergelijkbaar zijn met huidige bekende methodes.
 

Weerbare kas
Het maken van isolatieglas brengt op dit moment hogere kosten met zich mee, in toekomstige oplossingen moet erover nagedacht worden of er meerlaags isolatieglas gemaakt moet worden of dat meerdere lagen glas in nieuwe dekprofielen geïnstalleerd kunnen worden. Slimme en goedkope oplossingen hebben altijd de voorkeur. Wat mij betreft is er nog heel veel werk te doen om zover te komen. Wat deze studie heeft opgeleverd dat het mogelijk moet zijn om kasdekken veel weerbaarder te maken tegen extreme weersinvloeden. Naast een weerbaar gewas, een weerbare bodem ook een weerbare kas.
 

Jan Willem de Vries
Teamleider Facilitair Bedrijf
(Wageningen UR Glastuinbouw)

n.b.: Wilt u meer lezen gaan dan naar onze website waar u het rapport kunt downloaden.

https://www.wur.nl/nl/Publicatie-details.htm?publicationId=publication-way-353333353236