Het IDC Kas als Energiebron als katalysator voor technologische innovaties

Vandaag hebben twee collega's van mij, Frank Kempkes en Feije de Zwart, de Topsector TU Research Impact Award gewonnen.

De uiteindelijke winnaars werden gekozen uit 5 genomineerden waarvan er 3 verbonden waren aan de Business Unit Glastuinbouw en Bloembollen van WUR. Ik kan u niet vertellen hoe trots ik ben. Met hun projecten Venlow Energy Kas en Daglichtkas hebben zij een wezenlijke bijdrage geleverd aan energiebesparing in de glastuinbouw. Binnen deze projecten zijn nieuwe, energiebesparende klimaatbeheersingsproducten en energiezuinige productiesystemen ontwikkeld.
Inmiddels zijn deze via de toeleverende glastuinbouwindustrie, waaronder Technokas/Bode Engineering ook daadwerkelijk op de markt gebracht en vormen een nieuwe stap in de energietransitie van de glastuinbouwsector. Zo won de Daglicht Kas bij Ter Laak Orchids, waarmee 40 tot 50 procent energie wordt bespaard, in 2018 de EKZ Energy Award 2018 van het Ministerie van Economische zaken en Klimaat. De bij Duijvestijn Tomaten gerealiseerde ID-kas is mede gebaseerd op het Venlow Energy-concept en werd in 2014 verkozen tot Overall Winner van de GreenTech Innovation Award.
U zult zich afvragen waarom ben jij nu zo trots? Natuurlijk is dat ook omdat ik bij hetzelfde bedrijf werk maar voor mij persoonlijk is dat veel meer. 
Het zal begin 2004 zijn geweest dat ik voor het eerst echt te maken krijg met Kas als Energiebron (KAE). Kas als Energiebron is een innovatieprogramma waar Glastuinbouw Nederland (voorheen LTO Glaskracht) en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) samen optrekken. 

Kas als energiebron
De Nederlandse glastuinbouwsector heeft de ambitie om op lange termijn onafhankelijk te worden van fossiele energie. Als bedrijf worden we benaderd om samen met de door de Stuurgroep Kas als Energiebron ingestelde projectdirecteur, welke de opdracht had gekregen om een "Call for Tender" Kas als Energiebron uit te werken en te publiceren. In deze call worden consortia van bedrijven uitnodigt om vernieuwende, technische concepten te ontwikkelen die een energie producerende glastuinbouw mogelijk maken. 

IDC
Daarnaast moest er een fysiek Innovatie- en Democentrum (IDC) worden ontwikkeld waarin het bedrijfsleven, actief in de glastuinbouw, bijna-praktijkrijpe energie-innovaties kan beproeven en demonstreren. De technologie was hierbij in eerste instantie leidend. Functionaliteit en de bedrijfszekerheid van de demonstratieprojecten waren op dat moment belangrijker dan goed producerende gewassen of kwalitatief mooie teelten. Het moesten praktijkexperimenten worden om te stimuleren en te faciliteren. Als logisch vervolg op bovengenoemde stap is natuurlijk de teelt leidend geweest. 

Als bedrijf werden wij gevraagd om samen met de projectdirecteur Mart van de Boomen de functies en specificaties van het Innovatie en Democentrum uit te werken. Ik mocht hier een bijdrage aan leveren. De vraagstelling was gebaseerd op het rapport 'Contourenschets demonstratie en innovatiecentrum voor een energie neutrale glastuinbouw' van J. Bakker van A&F Innovations (voorheen IMAG en nu BU Manager van Wageningen & Research BU Glastuinbouw).
Het beoogde Innovatie- en Democentrum zou een belangrijke rol moeten spelen in de ambitie van de Stuurgroep Kas als Energiebron om te komen tot een energie producerende glastuinbouw. De focus van het Innovatie- en Democentrum ligt uitdrukkelijk op demonstreren van technologische innovaties en ontwikkelingen gericht op het terugdringen van het absolute fossiele energiegebruik en daarmee ook van de CO2 –emissie naar de atmosfeer. Het Innovatie- en Democentrum heeft ook een belangrijke functie in het verzamelen en verspreiden van de opgedane kennis. 

Kroon op het werk
Door de jaren hebben wij als Wageningen & Research beschikbare technieken en prototypen getest om de mogelijkheden van nieuwe kasconcepten te toetsen. Dat doen wij tot op de dag van vandaag nog steeds. De doelstelling van een energie producerende glastuinbouw hebben we nu alweer enkele jaren geleden losgelaten. Nu werken wij vooral aan energiezuinige kassen en circulaire tuinbouw. Welke een minimum input aan resources hebben. Het was de bedoeling om het IDC KAE gedurende een periode van 10 jaar, zo meer indien nodig, gelegenheid bieden voor de 'maakindustrie' van de potentiële technologie en ondersteuning bieden aan experimenten. Dat twee van mijn collega's deze Award hebben gekregen is een kroon op al het werk wat tot nu toe is verricht. 

Het IDC KAE heeft het energiezuinig telen (bekend als 'Het nieuwe telen') voorgebracht en geïmplementeerd in de praktijk. Met de daaraan gekoppelde energiebesparing heeft de Nederlandse glastuinbouwsector een belangrijke stap gezet heeft richting verduurzaming en loskomen van fossiele energie. Maar donkere wolken doemen zich op... Nog steeds biedt het IDC KAE de ruimte om prototypes van bijna-marktrijpe technologische innovaties te beproeven onder realistische praktijkomstandigheden en te demonstreren aan verschillende doelgroepen.

Maar is nu alles voor niets geweest?
Op dit moment ligt er een wetsvoorstel op tafel bij de eerste kamer over de ODE. Pioniers in de glastuinbouwsector welke een belangrijke stap hebben gezet richting loskomen van gas overwegen nu weer om terug naar het gas te gaan. Als je hier de discussie over de ondergrondse opslag CO2 in een leeg gasveld bij optelt, maakt dat tuinders gaan nadenken om weer een WKK aan te schaffen en de gasketel maar weer opstoken. Investeringen in aardwarmte, restwarmte, etc. zijn niet meer interessant en maakt dat de ontwikkeling om verder te verduurzamen even in de kast gaan.

Het is alsof het paard achter de wagen wordt gespannen... 

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw