Genome editing en de noodzaak van maatschappelijke inbedding van innovatie

Ik kom een artikel tegen van het Rathenau Instituut over de rondetafelgesprekken die zijn gehouden over Plantgezondheid.

Dit Instituut houdt zich bezig met onderzoek en debat over de impact van wetenschap, innovatie en technologie op de samenleving en werken voor diverse overheden, maar bepalen hun eigen werkprogramma. Het is aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Ze staan daarmee, net als universiteiten, los van de rijksoverheid, ook al betaalt die het grootste deel van hun onderzoek. Ze nemen geen positie in ten aanzien van nieuwe technologieën, maar onderzoeken de gevolgen voor maatschappij, zorgen ervoor dat er een breed maatschappelijk gesprek gevoerd kan worden en informeert o.a. de Tweede Kamer daarover. 

Systeemveranderingen
Ik lees dat de geschiedenis leert dat wezenlijke innovaties in de landbouw tot systeemveranderingen leiden. Een verhoging van capaciteit, efficiëntie en opbrengsten gaan vaak gepaard met veranderingen. Het gaat dan over productieketens, de economische positie van boeren en tuinders, agrarische businessmodellen, dierenwelzijn en natuurwaarden. Op de middellange termijn kan dat leiden tot ongewenste effecten zoals overproductie, monopolyvorming, dierenwelzijnsproblemen en bodemdegradatie, die vragen om allerlei overheidsmaatregelen. 

Genome Editing
Als ik alleen al naar de glastuinbouw en bollenteelt kijk, wordt er hard gewerkt aan vormen van duurzame tuinbouw die bijdragen aan plantgezondheid, weerbare bodem, economische vitaliteit, en voedselzekerheid. De verwachting is dat Genome Editing met CRISPR-Cas9 een belangrijke rol kan spelen in het oplossen van uitdagingen waar we voor staan.
Mijns inziens wordt het hoog tijd dat er een vrijstelling komt - mits er geen vreemd DNA in het eindproduct aanwezig is - van deze nieuwe genome- editingtechniek bij planten en gewassen van de Europese ggo-richtlijn.
Het Rathenau instituut wijst op de noodzaak om de consequenties van het vrijstellen van de genome-editing technieken van de ggo-richtlijn goed te doordenken om ongewenste 'tweede orde' effecten te voorkomen. Kwesties rondom intellectueel eigendom en toenemende digitalisering van de landbouw maken dit nog urgenter.

Maatschappelijke uitdagingen
In het afgelopen jaar heeft de overheid belangrijke veranderingen in gang gezet door het innovatiebeleid te richten op grote maatschappelijke uitdagingen. Het gaat dan over vier gebieden: energietransitie en duurzaamheid, gezondheid en zorg, veiligheid maar ook landbouw, water en voedsel.
Dit missie gedreven innovatiebeleid is gericht op innovatieve oplossingen voor de grote, complexe maatschappelijke uitdagingen van onze tijd. Hierbij gaat het niet alleen om technologische oplossingen, maar vooral om nieuwe processen en organisatiestructuren. Deze innovatieve oplossingen moeten stevig zijn ingebed, zowel juridisch, bestuurlijk, economisch als sociaal-cultureel.
Een goede maatschappelijke inbedding van technologische innovatie is bepalend voor het uiteindelijke succes. In de landbouw zien we op dit moment twee ontwikkelingen:
1) De opkomst van nieuwe technologische mogelijkheden door sterke ontwikkelingen in genome editing. 
2) Toepassingen van digitalisering in teelt van en handel in voedselgewassen.
De uitdaging is om te zorgen dat deze innovaties ingezet kunnen blijven worden voor een verantwoorde landbouw en niet leiden tot een locked-in situaties met ongewenste 'tweede orde' effecten. 

De conclusie van het artikel is, dat innovaties die ons brengen naar een duurzame landbouw hoognodig zijn.

Bij de maatschappelijke inbedding van de nieuwe gentechnieken in de landbouw moeten 'tweede orde' effecten worden voorkomen.

Wilt u de bijdrage in zijn geheel lezen aan het rondetafelgesprek?  Download de bijdrage.

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw