Sierteelt van held naar ongewenst

15 november 2022, 10:00 Algemeen Bloemen in Beweging

Van held naar ongewenst in 938 dagen. Zo verraderlijk is de politieke klimaatsverandering waarmee de sierteelt nu kampt. Komende weken zal blijken of Den Haag bijzondere waarde hecht aan onze bloemen- en plantenindustrie. De vooruitzichten zijn somber. Een korte reconstructie.

Door Walter Landesbergen

Op Goede Vrijdag 10 april 2020 staan Ali B. en Hugo de Jonge met armen vol bloemen op het Binnenhof. Nederland heeft nog maar net kennis gemaakt met corona, maar de gevolgen voor mens en maatschappij zijn immens.
Gedwongen door de maatregelen om de pandemie te beheersen, komt het sociale leven van jong en oud tot stilstand. Het zijn de bloemen die zorgen voor hoop, troost, affectie en verbinding. Nooit eerder zijn onze sierteeltproducten zo onmisbaar gebleken.
Burgers en politiek zijn het eens: “We hebben meer bloemen nodig.”

Op 3 november 2022 zijn in Den Haag bloemen en planten wederom onderwerp van gesprek. Nu in een rondetafelbijeenkomst van de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat. Adri Bom-Lemstra, voorzitster van Glastuinbouw Nederland, wordt gevraagd om uit te leggen welke impact de hoge energieprijzen hebben op bedrijven in de glastuinbouw. Inclusief vragenronde krijgt Bom-Lemstra zo’n 7-8 minuten spreektijd.

Brussel

In de week voorafgaand aan 3 november heeft Brussel nationale overheden toestemming gegeven de steunmaatregelen voor energie-intensieve bedrijven flink te verruimen. De vraag is, volgt Nederland het voorbeeld van België en Denemarken? Gaat ons kabinet ook over tot extra steun voor de Nederlandse telers?

Energietransitie

Om het kabinet tot steun te bewegen heeft Glastuinbouw Nederland (al) in de zomer van 2022 het Investeringsplan energietransitie glastuinbouw gepresenteerd. Het plan opent met:

De glastuinbouw wil en kan de nationale energietransitie een impuls geven. Binnen vijf jaar is het jaarlijkse Nederlands aardgasverbruik te reduceren met in totaal ruim 900 miljoen kuub. Deze snelle reductie, vergelijkbaar met het jaarverbruik van ruim 750.000 huishoudens, is buitengewoon voor Nederland. De Oekraïnecrisis benadrukt de urgentie om minder afhankelijk te zijn van (Russisch) gas. Dit plan draagt daaraan bij en vermindert binnen vijf jaar de CO2 -uitstoot met ruim 1,6 megaton per jaar. Het brengt realisatie van de Nederlandse bijdrage aan het Parijs-akkoord en de doelen van de Europese Green Deal binnen bereik. De glastuinbouwsector roept overheid en partners dan ook op om samen met ons te investeren om de versnelling te realiseren.

Bloemen en planten worden in het Investeringsplan slechts in de kantlijn genoemd. Hetzelfde gebeurt op 3 november in het rondetafelgesprek. Er wordt ingezet op bij bijdrage aan de energietransitie. ‘Deze insteek wordt het meest kansrijk geacht’, licht Glastuinbouw Nederland toe.

Verontrustend

Bijdragen aan de energietransitie als sterkste argument opvoeren om de glastuinbouw te ‘legitimeren’ is verontrustend. Kennelijk ziet Glastuinbouw Nederland een pleidooi op grond van intrinsieke waarde dus als minder kansrijk. Men schat in dat alle argumenten die tijdens pandemie zo in ons voordeel spraken door de klimaatkoers van Rutte IV de prullenbak in kunnen. Bloemen en planten doen er niet meer toe in het politieke domein, zo lijkt het.

De avondshow

In het publieke domein schuurt het inmiddels ook voor onze producten. In zijn Avondshow, half oktober, spreekt Arjan Lubach over bloemen als een bos gekleurde stokjes die na twee dagen naar kots gaan ruiken, giftige mensonterende milieurampen waar je helemaal niks aan hebt en fakking zinloze energiesluipers’.

Gunfactor ontglipt

De sierteelt ziet zich opeens geplaats voor een groot imagoprobleem. De gasschaarste zorgt ervoor dat de gunfactor ons door de vingers glipt. Op de Hillenraad Horti Conventie van 4 november jl. wordt dit uitgesproken en komt men tot de oproep voor een collectieve campagne, waarin de maatschappelijke relevantie en duurzaamheid van de sector de volle aandacht krijgt.
“Dit alles aangejaagd door bij voorkeur één aansprekend boegbeeld. De gunfactor van de tuinbouw moet omhoog en het imago moet beter. Zoals de havens en de luchtvaart ooit onze nationale trots waren, zo zou deze eer het Nederlandse tuinbouwcluster nu moeten toekomen.”

Onrechtvaardigheid

De vergelijking met de luchtvaart en havens is een pijnlijke, omdat die op meerdere punten aan het rechtvaardigheidsbeginsel raakt.
1- De ongelijke behandeling door de overheid van de verschillende sectoren. Waarom worden boeren en telers onevenredig hard geraakt? Is het niet zo dat juist deze sectoren al verder zijn gevorderd op het pad van de duurzaamheid.
2- Het uitblijven van de toegestane steun betekent een concurrentienadeel voor een sector die decennia lang een pijler onder de Nederlandse export is.
3- Het beprijzen van energie kun je niet scharen onder het kopje ondernemersrisico. ‘Onze’ oorlog met Rusland en het sluiten van Groningen zijn geen zaken waar ondernemers op konden anticiperen.
4- Voor het versnellen van verduurzaming is meer geld en tijd nodig. En een overheid die faciliteert in een energie-infrastructuur die nu nog niet op orde is.

Den Haag

Vooralsnog komt er voor de sierteelt geen bevrijdend nieuws uit Den Haag.
Wel is op 9 november beslist dat voor kleine mkb’ers de zogeheten ‘verbruiksdrempel’ komt te vervallen, waardoor ook bedrijven steun krijgen die minder gas of stroom verbruiken dan de drempels die het kabinet had bedacht. Bovendien maken Kamer en kabinet zich hard voor het openstelling van de regeling per 1 januari, omdat nu al veel energie-intensieve ondernemers en andere mkb’ers hun duren moeten sluiten.
Glastuinbouw Nederland zegt blij te zijn met deze versnelde openstelling, “zodat telers eerder aanspraak kunnen maken en meer zekerheid hebben in welke mate zij in aanmerking komen voor steun, zodat zij ook weer vertrouwen krijgen om te investeren in energiebesparing en alternatieve energie.”
Maar de kaders voor de tuinbouw worden nog niet opgerekt naar de Europese maxima van 250.000 euro. Hoewel aangedragen door de SGP en JA21 om dit te doen en te werken aan een TEK-op-maat, ziet het kabinet dit niet zitten en lijkt 160.000 euro toch echt het maximale bedrag te zijn wat een tuinder kan ontvangen (afhankelijk van zijn/haar energiesituatie).
Het kabinet blijft weliswaar benadrukken dat tuinders een ton extra kunnen krijgen, wat Glastuinbouw Nederland een goede stap vindt, maar voor de middel- en middelgrote telers altijd nog een druppel op de gloeiende plaat, daar de kosten bij deze bedrijven met tonnen dan wel soms miljoenen zijn gestegen.

De houding van Den Haag is voor Glastuinbouw Nederland reden om haar lobby stevig door te zetten: “… juist omdat we alleen dan de energietransitie, nationaal en sectoraal, mogelijk kunnen maken.”

Dat de sierteelt haar heldenstatus kwijt is, is duidelijk. Wat de overheid er mee opschiet om de sector te laten bungelen, is onduidelijk. Zoals het ook onduidelijk is in welke mate de sector bijdraagt aan de klimaatdoelen als de voorspelde 40% van de bedrijven het loodje legt.