De Club van 100 steekt handen uit de mouwen in strijd tegen ondergrondse ziekten...

Schimmels en nematoden die ondergrondse delen van planten infecteren zijn moeilijk te bestrijden en vormen hiermee een risico voor onze teelten onder glas zowel in grondgebonden- als in substraatteelten. Het project is een zoektocht naar strategieën om de gevoeligheid van teeltsystemen voor ondergrondse pathogenen op voorspelbare en reproduceerbare manier te verlagen.

Bij de bestrijding van bovengrondse plagen worden de principes van Integrated Pest Management (IPM) breed toegepast. Het gaat dan om de hoofdactiviteiten: 

Voorkomen dat een gewas aangetast of ziek kan worden of dat ongewenste organismen zich niet kunnen ontwikkelen door optimale teeltomstandigheden.

Monitoring: Het scouten op ziekte en plagen in het gewas, evenals de aanwezigheid van nuttige (insecten)soorten die natuurlijke controlemechanismen kunnen bieden.

Interventie: beheersmaatregelen toepassen waar ze noodzakelijk geacht worden.

Ondergrondse ziekten

We moeten ernaartoe dat ook in het geval van ondergrondse ziekten deze principes van IPM van toepassing zijn. Ware het niet dat voor ondergrondse ziekten op dit moment deze geïntegreerde aanpak met goede pathogeen detectie, monitoring en een pakket van effectieve maatregelen ontbreekt. De inzet van biorationals*, zoals o.a. biopesticiden, botanicals en synthetische producten, die een laag risico voor de mens en milieu met zich meebrengen, binnen een IPM- strategie worden door de leden van de Club van 100 gezien als waardevolle aanvulling in de strijd tegen ondergrondse ziekten. Het probleem waar we met zijn allen tegenaanlopen is dat er nog veel vragen zijn over de optimale toepassing van deze producten (wanneer, hoe en hoe vaak moeten deze middelen toegepast worden zodat een maximaal te behalen effect gerealiseerd kan worden). De inzet van dit soort middelen tegen ondergrondse ziekten vraagt veel kennis. Over zowel het werkingsmechanisme van het middel als over de biologie van het te bestrijden pathogeen, maar ook over het systeem waarin het middel toegepast wordt. Meer epidemiologische kennis is nodig over de kritieke momenten in de opkweek en teelt, wanneer het risico van besmetting met ondergrondse ziekten groter wordt en hoe die te voorkomen is met doelgerichte inzet van biorationals. Deze kennis kan helpen om de toepassing te optimaliseren voor verschillende teelten en pathogenen. 

Biorationale oplossingen

Zowel grondgebonden als substraatteelten onder glas zijn gevoelig voor de verschillende ziekten (voet en wortelrot, verwelking, wortelknobbels) die veroorzaakt worden door o.a. Fusarium, Rhizoctonia, Verticillium, Pythium, Phytophthora en wortelknobbelaaltjes. Deze ondergrondse ziekten kunnen leiden tot grote uitval tijdens de teelt. In de afgelopen jaren is de beschikbaarheid (en in sommige gevallen ook effectiviteit) van middelen voor chemische controle van ondergrondse ziekten sterk gedaald. Bovendien staat gebruik van chemische bestrijding onder druk in verband met een mogelijke risico’s voor volksgezondheid en milieu. Daarom is de vraag naar biorationale oplossingen in de afgelopen jaren enorm toegenomen. Ondanks een substantiële groei in de markt van biorationals is er nog steeds een gebrek aan beschikbare gegevens over effectiviteit van deze producten op (semi)praktijkschaal. Om die redenen blijven deze producten tot nu toe in de praktijk onder benut. Om ondergrondse ziekten tegen te gaan in grondgebonden teelt onder glas wordt vaak grondontsmetting toepast (zoals stomen). Deze wijze van werken kent een hoog energieverbruik. Mogelijk kan door toepassing van biorationals de noodzaak van het ontsmetten van de grond worden verminderd.

Inzet van biorationale bestrijding van ondergrondse ziekten, met name met gebruik van biopesticiden, lijkt één van de beste alternatieven voor chemische pesticiden te zijn, wat betreft relatief goedkope, milieuvriendelijke en duurzame maatregel voor ziekte beheersing. 

Effectief

Vaak hebben deze biopesticiden brede werking tegen ondergrondse pathogenen. Uit de praktijk in de openteelten blijkt helaas dat deze producten niet altijd voldoende effectief zijn om bescherming tegen ondergrondse ziekten te bieden gedurende het gehele teeltseizoen. Tijdens de teelt onder glas zijn meer mogelijkheden voor bijsturing in het systeem en optimalisatie van toepassing zodat de effectiviteit van deze producten gewaarborgd blijft. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat gebruik van de juiste single-species biopesticide, andere biorationals of combinaties daarvan, ondergrondse ziekten op verschillende manieren kan onderdrukken. Hoewel er in de afgelopen jaren diverse nieuwe concepten van biologische controle zijn ontwikkeld, o.a. gebruik makend van manipulatie van totale plant/bodem microbioom, blijven biorationals komende jaren toch een belangrijke aanvulling voor de praktijk. Voordeel van deelname aan de Cv100 is dat u heel nauw betrokken bent bij het onderzoek dat al in een heel vroeg stadium van de nieuwste ontwikkelingen en technieken kan kennisnemen en uw voordeel er mee kan doen. Voor u als toeleverancier is het vrij eenvoudig om actief bij dit soort projecten betrokken te zijn. 

* Biorationals zijn gewasbeschermingsproducten (van natuurlijke oorsprong of natuur identiek) die relatief weinig risico’s hebben voor mens, dier en milieu. Deze producten kunnen verdeeld worden in verschillenden groepen zoals biopesticiden (op basis van micro-organismen), biochemische pesticiden (op basis van metabolieten van micro-organismen), botanicals (op basis van planten en algen extracten), basisstoffen en elicitors. 

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw