Jan Willem de Vries
Jan Willem de Vries Foto: WUR

U bent van harte welkom ...

Column Column

De teelt van groente en fruit in kassen moet op alle vlakken circulair worden, maar hoe vragen mijn collega-onderzoekers van de Businessunit Glastuinbouw zich af? Om hier antwoord op te geven hebben ze een start gemaakt om de materiaalstromen van de glastuinbouw in kaart te brengen en te benoemden waar kansen liggen om deze kringlopen (verder) te sluiten.

De glastuinbouw is een innovatieve sector die groente, fruit, bloemen en planten van hoge kwaliteit oplevert en welke efficiënt met grondstoffen omgaat. Neem nu bijvoorbeeld het recirculeren van water en meststoffen in de kas. Toch zijn de productieketens veelal lineair, niet circulair. Het verschil tussen een circulaire en een lineaire economie is fundamenteel anders. Simpel gezegd: in een lineaire economie delven we grondstoffen, we verwerken de grondstoffen tot een product en na gebruik gooien we het product weg. In een circulaire economie sluiten we de kringlopen van al deze grondstoffen. Het sluiten van die kringlopen vereist veel meer dan alleen recyclen. 

Circulair en lineair
Het verandert de manier waarop we waarde creëren en waarde behouden. Het circulaire systeem en het lineaire systeem verschillen vooral van elkaar op welke manier we waarde creëren en/of behouden. Een lineaire economie volgt traditioneel het “take-make-dispose stappenplan”. In die stappen verzamelen we grondstoffen, vormen we ze om tot producten die we gebruiken en vervolgens danken we de producten af als afval. In een lineaire economie creëren we maximale waarde door zoveel mogelijk producten te produceren en te verkopen. Een circulaire economie volgt een heel andere aanpak en wel die van de “3R-aanpak” (reduce, reuse en recycle). Bij deze aanpak minimaliseren we het grondstofgebruik (reduce), we maximaliseren hergebruik van producten en onderdelen (reuse) en als laatste hergebruiken we grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk (recycle). In de wereld om ons heen zijn er al mooie voorbeelden hiervan zoals deelauto’s waarbij dezelfde goederen met door meer mensen worden gebruikt. Maar ook aan het omzetten van producten in diensten gebruiken zoals bijvoorbeeld Spotify die luisterlicenties verkoopt, in plaats van CD’s.

Uitdagingen

In de glastuinbouw staan we voor grote uitdagingen. Zo is deze voor wat betreft grondstoffen voor een heel belangrijkdeel afhankelijk van natuurlijke reserves die over de hele wereld verspreid liggen. Denk dan bijvoorbeeld aan aardgas voor energie en CO2. Fosfaatgesteente (P) en potas (K) welke uit mijnen wordt gewonnen voor de productie van meststoffen. Basalt en veen zijn nodig voor substraat en ruwe olie voor plastic. Mijn collega’s proberen nieuwe kennis aan te rijken over hoe een circulaire bedrijfsvoering in kassen en bij toeleveranciers eruit zou moeten zien.

Een multidisciplinair team van onderzoekers bracht zes grote materiaalstromen in kaart: hoeveel hiervan gaat de kas in en hoeveel gaat er weer uit? De data helpen bij het maken van de omslag naar een circulaire bedrijfsvoering. Datavisualisaties moeten telers en beleidsmakers duidelijk maken waar de grootste kansen en knelpunten liggen. Met deze fundamentele kennis proberen de onderzoekers het gat tussen de praktijk en toekomstig overheidsbeleid te dichten. Als ik zo om mij heen hoor staan telers positief tegenover een circulaire werkwijze, maar er is nog veel onzeker over de omvang en kosten van deze transitie. De datasets en een onderbouwde toekomstvisie moeten meer bewustzijn en draagvlak en praktische handvatten creëren. Op het gebied van recirculeren van voedingsoplossingen is in de periode tussen 1995 en 2015 veel onderzoek gedaan. Het gebruik van water en meststoffen werd met meer dan de helft gereduceerd.

Aanpassingen
Middels transitiescenario’s beschrijven de onderzoekers welke aanpassingen nodig zijn voor de circulaire teelt van de toekomst. Daarin wordt ook naar de potentie van zogenoemde ‘cross-overs’ gekeken. In de cross-over tussen glastuinbouw en visteelt wordt onder meer onderzocht in welke mate minerale meststoffen kunnen worden vervangen door meststoffen die vissen produceren. Ook waterstromen kunnen worden uitgewisseld tussen visteelt en de kas om zo gezamenlijk efficiënter te werken. Een ander project kijkt naar de uitwisseling van materiaalstromen tussen de glastuinbouw en varkenshouderij. Denk hierbij aan het mestoverschot van de varkenshouderij maar ook het gebruik van groenafval uit de kas als diervoeder.

Het fundamentele onderzoek heeft al een lijst van vragen opgeleverd waaraan gewerkt zou moeten worden. Zoals het vervangen van minerale meststoffen voor organische, circulaire meststoffen. Soms blijken kleine, simpele oplossingen effectief. In de tomaten- en paprikateelt zijn biologisch afbreekbare clips geïntroduceerd. Als er ook nog afbreekbaar touw wordt gebruikt, kan het gewas gemakkelijker worden gehakseld en gecomposteerd. Dat helpt bij het terugbrengen van plastic. Door het introduceren van dit soort praktische oplossingen en door fundamenteel onderzoek te vertalen in transitiescenario’s dragen wij bij aan een circulaire glastuinbouw. Bent u nieuwsgierig geworden dan bent u van harte welkom op het internationale symposium over de transitie naar een circulaire glastuinbouw sector van 17 t/m 19 mei 2022. Wageningen University & Research en de Club van 100 organiseren dit symposium samen met de Floriade.

Baanbrekend onderzoek

Doe mee en laat u inspireren door baanbrekend onderzoek en internationaal toonaangevende experts over een van de 6 onderwerpen: Water, Plastics, Meststoffen, Groeimedia, Gewasbescherming en CO2 & Energie. 

U moet zich wel even aanmelden dat kan op: https://forms.office.com/Pages/ResponsePage.aspx?id=Su12uFzFF0a9V_8M7vzpoxsB_B5nwKVIi_dcoBdwx0VUQkNFRFNKMllSQk9DS0FIOE1UOEVHN0Q3RC4u

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw

Uit de krant

Meest gelezen

Uit de krant