Een klein duwtje ...

Nog even en dan zit mijn werkende periode erop bij de Wageningen University & Research. Na 40 jaar werkzaam te zijn geweest is het leuk om eens achterom te kijken. 

Ik wil u meenemen naar 2014. In dat jaar heeft onderzoeksbureau McKinsey in opdracht van het toenmalige LTO Glaskracht Nederland een beschouwing van de Nederlandse glastuinbouw gemaakt. Het gaf een objectief beeld van waar de sector stond. Gekeken was naar onze hoofdgewassen tomaten, paprika, komkommer en aubergine, maar zou ook zo maar voor sierteeltgewassen kunnen opgaan. Het onderzoek liet zien dat 65% van de bedrijven financieel ongezond is. 

Als we kijken naar de producten hebben deze t.o.v. producten van elders weinig onderscheidend vermogen. Het is een commodity markt geworden en daar gaat het alleen om de prijs. Spanje en Marokko waren onze grootste concurrenten. Ook binnen Nederland doen we ons zelf concurrentie aan. Bij elke piek in de productie is een reactie te zien in een lagere prijs. Het is een effect van overproductie van ons eigen product. Gesteld mag worden dat Nederland voor goede jaren afhankelijk is van het buitenland. De kans dat er in het buitenland slechte jaren zijn, neemt alleen maar af. Voor mij was het duidelijk om de glastuinbouw sector echt verder te helpen, zullen we ons vakmanschap veel beter moeten benutten door op het gebied van innovatie te werken aan nieuwe verdienmodellen. Zo stelde ik mij voor dat wij als Wageningen UR Glastuinbouw samen met topbedrijven werken aan het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen met nieuwe (hoogwaardige) gewassen in kassen. Hiervoor was het vakmanschap van tuinders nodig. Wij hebben koploper bedrijven gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen. Onder de werktitel ‘Kas als Apotheek’ waarbij de productie van medicijnen uit planten de top van de ‘waarde piramide’ zou vormen. Maar ook lager in de piramide kan waarde worden gecreëerd met bijvoorbeeld natuurlijke geur-, kleur- en smaakstoffen of met exotische gewassen waar gevraagd wordt naar een jaarrond constante kwaliteit. De stuurbaarheid van de gehaltes van inhoudsstoffen biedt nieuwe kansen voor de glastuinbouw. Dat begint met het zoeken het meest veelbelovende geschikte gewassen en genotype, vervolgens zijn specifieke stoffen door teeltmaatregelen sterk te verhogen. 

In wereldwijde supply chains van specerijen, geur- en smaakstoffen, en andere (verse) ‘food ingredients’ is veel aan de hand. Het is voor wereldwijd inkopende bedrijven steeds moelijker, soms onmogelijk, om bepaalde gewassen te kopen die van een goede kwaliteit zijn, met aanvaardbaar weinig residu van (in Europa toegelaten) gewasbeschermingsmiddelen en duurzaam en maatschappelijk verantwoord geteeld. 

Hierdoor wordt de roep om gecontroleerde, duurzame, eerlijke en traceerbare specerijen steeds luider. In samenwerking met een aantal telers wordt verkend of kasteelten een perspectiefvol alternatief kunnen bieden. Immers is het niet zo dat de Nederlandse glastuinbouw in staat is om veilig en duurzaam geteelde producten te leveren, die voldoen aan tracking, tracing en transparantie en die maatschappelijk verantwoord geproduceerd zijn. Inmiddels zijn al een aantal interessante gewassen verkend een paar voorbeelden zijn Vanille, zwarte peper, Tropisch fruit en Saffraan. 

Vanille

Vanille is een dure en veel geteelde specerij, waarvan wereldwijd 1900 ton per jaar geteeld en verwerkt wordt. Wereldwijd neemt de vraag naar ‘echte’ vanille toe en de vraag ligt hoger dan het aanbod. Die stijging komt door de vraag van consumenten om natuurlijke vanille in plaats van chemisch gemaakt of een extract gemaakt van lignine. Daarbij komen teelt- en kwaliteitsproblemen in de landen waar Vanille geteeld wordt, met name Madagaskar. In het onderzoeksproject ‘Nieuwe gewassen voor voeding en farma’ wat gelopen heeft in 2015 – 2016 is gestart met het onderzoek naar de teelt van vanille in kassen en het ‘curen’ van vanillepeulen door Nederlandse (glastuinbouw) bedrijven. Er is inmiddels behoorlijk progressie geboekt, het doet mij dan ook heel veel plezier dat ik in een winkel in Venlo voor het eerst in Nederland geteelde Vanille in het schap te hebben zien liggen. 

Zwarte peper

Voor zwarte peper is binnen het bovengenoemde project een vooronderzoek uitgevoerd en dat vooronderzoek maakt duidelijk dat zwarte peperplanten behoorlijk goed groeien onder Nederlandse kasomstandigheden. Onderzoek heeft aangetoond dat het mogelijk is om zwarte peper als een nieuw gewas in Nederland kan worden geteeld. Dan niet als gedroogde korrel maar veel meer als een vers (bes) product. 

Tropisch fruit (Mango, Papaya, Avocado)

Ook bij tropisch fruit worden problemen genoemd en dan met name rondom smaak en kwaliteit. Vanuit importeurs van tropische gewassen wordt gesteld dat onderzoek naar tropisch fruit uit kassen een goed alternatief zou kunnen zijn om goede kwaliteit tropisch fruit te verkrijgen die door het rijper oogsten beter voldoet aan de smaak- en kwaliteitseisen van de Europese markt. De vragen rondom deze gewassen spelen zich vooral af om mogelijkheden rondom een jaarrondteelt, productie en vruchtkwaliteit. De eerste 4 hectaren hebben in Nederlandse kassen gestaan. Wat ik heb begrepen, viel een jaarrond productie nog niet helemaal mee.

Saffraan

Om jaarrond saffraan te kunnen oogsten moeten de knollen jaarrond kunnen worden opgeslagen, om dan regelmatig (wekelijks) partijen op te zetten om in bloei te trekken voor de stampers. Om niet steeds opnieuw plantmateriaal te kopen én omdat grotere bloemen, grotere stampers geven, is het van belang dat de bollen na de oogst doorgekweekt worden. In sommige gedeelten van het jaar zal dat buiten kunnen en in sommige gedeelten van het jaar zal dat in de kas moeten. Wanneer de knollen gerooid zijn zitten, normaal gesproken’ de bloemen daar al in, dus na bloei-initiatie met warmte, kunnen de knollen onder een relatief laag lichtniveau in bloei getrokken worden. Het onderzoek moet nog antwoorden geven op wanneer buiten, wanneer in de kas, hoe lang is opslag mogelijk en de mogelijkheden van de inzet van technologie om de arbeidskosten te verlagen.

Op dit moment loopt binnen onze Businessunit het project “Sleutelprocessen in de productie van plantenstoffen voor food, farma en exoten” Het doel van dit project is het ontwikkelen van nieuwe en robuuste verdienmodellen in ketens van tuinbouwbedrijven met food, cosmetica & farma partijen. Dit project moet leiden tot nieuwe, breder toepasbare kennis over het opzetten van nieuwe ketens in het nieuwe domein plant-based inhoudsstoffen.

Nieuw in dit project is dat wordt uitgegaan van de eigen kracht van de sector, de verbinding leggen met nieuwe partijen en in een holistische aanpak gezamenlijk nieuwe verdienmodellen gaan ontwikkelen. Deze aanpak genereert een nieuw elan, zowel voor de tuinbouwsector als voor Nederland als leidende speler in innovatie in het agrarische domein... en wat ben ik trots op dat ik hier een klein duwtje aan heb mogen geven aan deze ontwikkeling. 

Jan Willem de Vries
Wageningen University & Research
Business Unit Glastuinbouw