Onze planten moeten op een cursus zelfverdediging

... maar wie gaat dat betalen? 

"Wat is plantweerbaarheid en wat gebeurt er in een plant als deze weerbaarheid aan het opbouwen is? Kunnen we de ingrediënten leren kennen die daarbij betrokken zijn, zodat we in de praktijk hiermee aan de slag kunnen en een verklaring kunnen vinden waarom iets wel of niet werkt?"
Aan het woord is Corné Pieterse, professor Plant-Microbe Interacties aan de Universiteit van Utrecht tijden het Plantgezondheidsevent gehouden bij Wageningen UR Glastuinbouw.

Micro-organisme
Hoe maken we planten gezond en hoe worden ze ziek was ruim honderd jaar geleden ook al een belangrijk onderwerp dat de aandacht had van Johanna Westerdijk, de eerste vrouwelijk professor Fytopathologie in Nederland.
Het was nog maar tientallen jaren voor haar benoeming in februari 1917 tot hoogleraar, dat men in 1845 ontdekte dat planten ziek kunnen worden van micro organismen. Voor die tijd wist men dat helemaal nog niet. Men dacht dat planten ziek werden omdat er een gebrek was aan voedingsstoffen of omdat de weersomstandigheden slecht waren.
Tot op de dag van vandaag zijn er nog steeds mensen die dat ook vinden. Het was het jaar 1845 dat er in België een schip aan land kwam die een besmette aardappel met de aardappelziekte Phytophthora infestans bij zich had. Deze schimmel is extreem agressief en had in die tijd dramatische gevolgen. Als gevolg van voedselschaarste stierven er in Ierland meer dan een miljoen Ieren. Kort daarna emigreerden er meer dan een miljoen Ieren naar Amerika domweg omdat er onvoldoende voedsel was.

Biotische stress
Onderzoek naar ziekten, plagen en weerbaarheid gebeurt op heel veel plekken in de wereld. En dat is nodig want ziekten en plagen veroorzaken veel problemen. Zo gaat heden ten dagen ongeveer 25% van al het voedsel dat we produceren in de wereld aan biotische stress verloren. We hebben het nog niet eens over abiotische stress zoals droogte en overstromingen.
Investeren in plantenziektekundig onderzoek is bij uitstek in Nederland heel erg belangrijk. Kijk alleen maar naar het economisch belang van onze plantaardige productie. 40% van alle groentezaden en 60% van al de pootaardappelen die in de wereld worden verhandeld, komen uit Nederland. 45% van al het uitgangsmateriaal dat in de EU wordt verhandeld komt uit Nederland. 
De komende jaren zullen we als sector met problemen worden geconfronteerd. Allereerst hebben we te maken met een enorme bevolkingsgroei. Alle mensen moeten te eten hebben. Dit heeft een effect op beschikbare resources. Als je kijkt naar het klimaat is het op dit moment zo, dat het produceren van voedsel verantwoordelijk is voor de productie van 24% van alle broeikasgassen op aarde wat vervolgens zijn weerslag heeft op klimaatverandering.
60% van het verlies aan biodiversiteit door het uitsterven van planten en dieren wordt veroorzaakt door voedselproductie. Dat probleem wordt alleen maar groter omdat er steeds meer mensen op de aarde leven. Dus de uitdaging voor de komende jaren is om meer met minder te produceren. Minder resources zoals pesticiden en kunstmest. En niet door nog meer areaal te gebruiken voor productie. Hier liggen enorme uitdagingen. We hebben wetenschap nodig om de ingrediënten aan te leveren om de problemen waar we voor komen te staan op te lossen. Als we doen zoals we het nu doen, hebben we straks zeven aardbollen nodig, dat is dus onmogelijk.

Afweersysteem
Een plant heeft van nature een uitstekend afweersysteem. Als je kijkt naar planten die in de natuur in een ecosysteem leven zie je eigenlijk zelden of nooit een zieke plant. Zieke planten kom je vooral tegen als je planten teelt in een monocultuur. Wilde planten zijn zelden ziek. Dat komt omdat een wilde plant van zichzelf een heel goed zelfverdedigingssysteem heeft waarmee hij de meeste ziekten en plagen buiten de deur weet te houden. 
Het onderzoek waar Corné zich mee bezig houdt is inzicht te krijgen hoe dat werkt in een wilde plant en wat hiervan te leren valt, om vervolgens de vraag te stellen wat kunnen we ermee?
Onze gecultiveerde gewassen zijn eigenlijk allemaal 'obete' gewassen die al onze goede zorg tot zich nemen en om zetten in suikers. Als je kijkt naar de eigenschappen die een wilde plant heeft en je vergelijkt dit met de eigenschappen van een gecultiveerde plant zie je een groot verschil. Ze zijn veel van deze weerbare eigenschappen verloren. Gecultiveerde planten hebben deze eigenschappen heel lang niet meer nodig gehad. We hebben ze verwend door op tijd voeding en chemische middelen toe te dienen en ze te beschermen tegen allerlei onheil van buiten af. Nu we in een tijd zijn aangeland waar we als tuinders steeds minder mogen is het dus heel wenselijk als we weer kunnen beschikken over weerbare planten. Als we weten welke eigenschappen verantwoordelijk zijn voor een bepaalde weerbaarheid kunnen we deze eigenschappen misschien weer terug brengen in onze gecultiveerde gewassen. 
Het afweersysteem van een plant bestaat uit verschillende lagen. Eén laag is altijd aanwezig, dat zijn structurele barrières die maken dat een organisme niet kan binnendringen bijv. dikke celwanden of beharing. Een tweede barrière is dat de plant herkent dat hij wordt aangevallen en vervolgens door bepaalde stofjes aan te maken minder lekker wordt. Dit noemen we geïnduceerde afweer. Deze twee barrières houden ongeveer 99% van alle belagers (insecten, schimmels, virussen en bacteriën) buiten de deur!
Als wij er in slagen om de planten door teeltmaatregelen sterker te maken en weten hoe we deze geïnduceerde afweer kunnen aanschakelen dan zijn we een heel eind op de goede weg om onze productie te verduurzamen. Om doorbraken te bereiken is onderzoek nodig, veel onderzoek.
Binnenkort start LTO Glaskracht met een ledenpeiling. Dat onderzoek nodig is hoeft geen betoog. Maar bent u bereid om hier aan mee te betalen?
 Als u niet wilt dat de wal het schip keert, denk ik dat u geen keus heeft… als we de problemen waar we voor staan het hoofd willen bieden.

Jan Willem de Vries
Teamleider Facilitair Bedrijf
(Wageningen UR Glastuinbouw)